วัดมหาวัน (วัดมหาวนาราม)

ละติจูด 18.578967 , ลองจิจูด 99.003425

พิกัด

ตำบลในเมือง อำเภออำเภอเมืองลำพูน จังหวัดลำพูน รหัสไปรษณีย์ 51000

ประเภทแหล่งศิลปกรรมฯ

วัด วัดร้าง ศาสนสถาน

ความสำคัญ/ลักษณะ

วัดมหาวัน (มหาวนาราม) เป็นพุทธปราการประจำทิศตะวันตกของนครหริภุญไชย ตำนานมูลศาสนากล่าวถึงวัดแห่งนี้ในพุทธศตวรรษที่ 18 ตรงกับสมัยพระเจ้าสรรพสิทธิ์ว่า "เมื่อใหญ่ได้ 10 ปี ให้สร้างมหาวันกับทั้งเจดีย์ เมื่อเสร็จแล้วก็ให้ฉลอง และถวายทานเป็นอันมาก แล้วให้สร้างพระพุทธรูปองค์หนึ่งไว้ในมหาวันนั้น" คำว่าสร้าง ในที่นี้ น่าจะหมายถึงการบูรณะปฏิสังขรณ์ เนื่องจากตำนานระบุชัดเจนว่า "มหาวัน" เป็นหนึ่งในพุทธปราการที่พระนางจามเทวีโปรดฯ โปรดให้สร้างไว้ที่ด้านตะวันตกของพระนคร หลังจากอณาจักรล้านนาถูกพม่าเข้ามาครอบงำล้านนนานครหริภุญไชยต้องรกร้างเป็นเวลายาวนาน จนกระทั่งสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชทรงกรีธาทัพมาขับไล่พม่าออกไปจนหมดสิ้น เวียงเชียงใหม่ และลำพูนได้รับการแผ้วถางฟื้นฟูสู่การเป็นเมืองอีกครั้งหนึ่งภายใต้การปกครองด้วยระบบเจ้าผู้ครองนครหัวเมืองประเทศราชที่ขึ้นตรงต่อกรุงธนบุรี และกรุงเทพฯ เป็นลำดับ หลังจากวัดมหาวันรกร้างมานานคงเหลือแต่เพียงองค์เจดีย์ที่ส่วนยอดปรักพังลงมาอยู่ท่ามกลางต้นไม้ที่ขึ้นรกร้าง พระรอดพร้อมด้วยพระพุทธรูปที่บรรจุอยู่เจดีย์กระจายเกลื่อนกลาดเป็นพื้นที่กว้าง วัดมหาวันได้รับการฟื้นฟูให้กลับมาเป็นพระอารามอีกครั้งหนึ่งในปี 2435 ครั้นมาถึงสมัยเจ้าเหมพินธุไพจิตร ปกครองนครลำพูนได้บูรณะปฏิสังขรณ์เจดีย์วัมหาวันดยสร้างครอบทับเจดีย์องค์เดิม ในราวปี พ.ศ. 2451 เจ้าอินทยงยศโชติได้บูรณะเจดีย์วัดมหาวันอีกครั้งเนื่องจากมีต้นไม้ขึ้นบนองค์เจดีย์ทำให้เกิดรอยร้าวเสียหาย สิ่งสำคัญคู่วันดมหาวัน ได้แก่ พระรอดหลวงซึ่งเป็นพระพุทธปฏิมากรศิลาเรียกว่า "พระพุทธสิกขีปฏิมากร" ที่เชื่อกันว่าพระนางจามเทวีทรงอัญเชิญมาจากนครละโว้ ปัจจุบันประดิษฐานบนแท่นแก้วเบื้องหน้าพระประธานในพระวิหาร ชาวลำพูนเรียกพระพุทธปฏิมากรองค์นี้ว่าพระรอดหลวงซึ่งถือว่าเป็นต้นแบบของการสร้างพระรอดเนื้อดินเผาซึ่งเป็นระพิมพ์สกุงช่างหริภุญไชยที่มีชื่อเสียงมากองค์หนึ่งของเมืองไทยซึ่งมีการขุดค้นแทบทุกตารางนิ้วของวัดสืบเนื่องเป็นเวลาที่ยาวนานกว่า 30 ปี นอกจากนี้ ยังมีพระพิมพ์หริภุญไชยชนิดอื่นอีกมากมายหลายรูปแบบเหมือนกับที่พบจากวัดร่วมสมัยอีกด้วย เช่น พระคง พระรอดหลวง พระเหรี้ยม พระกลีบบัว พระสิบสอง เป็นต้น 

สถานการณ์สิ่งแวดล้อม

วัดมหาวัน ประกาศขึ้นทะเบียนมรดกจังหวัดลำพูน เมื่อวันที่ 19 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2556

แก้ไขเมื่อ

2019-02-04