ปราสาทหินนาแค

ละติจูด 14.7162009784 , ลองจิจูด 102.0421470278

พิกัด

หมู่บ้าน นาแค ตำบลเมืองปัก อำเภอปักธงชัย จังหวัดนครราชสีมา ตำบลเมืองปัก อำเภออำเภอปักธงชัย จังหวัดนครราชสีมา รหัสไปรษณีย์ 30150

ประเภทแหล่งศิลปกรรมฯ

แหล่งโบราณคดีทั้งที่ขุดค้นแล้ว และยังไม่ได้ขุดค้น โบราณวัตถุ

ความสำคัญ/ลักษณะ

ปราสาทหินนาแค อยู่บ้านนาแค ตำบลเมืองปัก อำเภอปักธงชัย ปราสาทหินนาแค ไปทางทิศตะวันออกประมาณ 1 กิโลเมตร เป็นโบราณสถานขอมที่สภาพพังทลายมาก แต่ก็พอจะเห็นปรางค์ก่อด้วยหินทราย 3 องค์ ตั้งเรียงกันในแนวเหนือ - ใต้ โดยมีประตูทางเข้าอยู่ทางด้านทิศตะวันออก ส่วนอีก 3 ด้านเป็นประตูปลอม ด้านหลังของปรางค์ ทั้ง 3 พังลงหมด มีบรรณาลัยเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าตั้งอยู่ทางด้านทิศตะวันออกเฉียงใต้ก่อด้วยหินทรายและศิลาแลงมีประตูทางเข้าอยู่ทางทิศตะวันตก กำแพงแก้วล้อมรอบศาสนสถานแห่งนี้ก่อด้วยหินทราย ยังมีให้เห็นเป็นแนวเพียงบางส่วน โดยมีซุ้มประตูหรือโคปุระอยู่ทางด้านหน้าหรือทิศตะวันออก ซึ่งก่อด้วยหินทรายมีปีกประตูทั้ง 2 ข้าง ปีกด้านทิศใต้ยังมีหน้าต่างอยู่แต่ปีกด้านขวาพังหมดแล้ว เนื่องจากปราสาทแห่งนี้มีสภาพชำรุดพังทลายมาก ไม่อาจเห็นรายละเอียดชัดเจนได้แต่เมื่อพิจารณาจากแผนผังที่ยังเหลือร่องรอยอยู่บ้างนั้น มีลักษณะคล้ายศิลปะขอมแบบบันทายศรี 3 ดังนั้น ศาสนาสถานแห่งนี้น่าจะได้รับการก่อสร้างเมื่อประมาณกลางพุทธศตวรรษที่ 16 องค์ประกอบ ได้แก่ ปรางค์ จากการสำรวจของกรมศิลปากร เมื่อ พ.ศ.2502 พบปรางค์ 2 องค์ คือ ปรางค์เล็ก ตั้งอยู่ทางด้านทิศตะวันออกของปรางค์ประธานสร้างด้วยหินทรายสีแดง ฐานเป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัสขนาด 3.10 x 3.10 เมตร ที่องค์ปรางค์ด้านทิศเหนือทำเป็นมุขยื่นออกไปเป็นประตูยาวประมาณ 2.40 เมตร อีกสามด้านเป็นช่องประตูเข้าออก ภายในองค์ปรางค์เป็นคูหา และปรางค์ประธาน ตั้งอยู่ทางด้านทิศตะวันตกของปรางค์เล็กเป็นปรางค์รูปสี่เหลี่ยม สร้างด้วยหินทรายมีขนาด 6.50 x 8.50 เมตร อยู่ในสภาพพังทลาย ทางด้านทิศเหนือและใต้ทำเป็นมุขยื่นออกไปเป็นประตู ยาวประมาณ 2.80 เมตร ส่วนทางด้านทิศตะวันออกและตะวันตก เป็นช่องประตูเข้าออกพบชิ้นส่วนหน้าบันหินทรายจำหลักลวดลายคล้ายกับที่พบที่ปราสาทหินบ้านบุใหญ่ อำเภอสูงเนิน จังหวัดนครราชสีมา และปราสาทหินบ้านตาล อำเภอบำเหน็จณรงค์ จังหวัดชัยภูมิ บรรณาลัย ตั้งอยู่ทางด้านทิศตะวันออกเฉียงใต้ของปรางค์ประธาน สร้างด้วยหินทรายแดงและศิลาแลงในสภาพพังทลาย มีแผนผังเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า มีประตูอยู่ทางด้านทิศตะวันตก (หันหน้าเข้าหาปรางค์ประธาน) ด้านทิศตะวันออกหรือด้านหลังของบรรณาลัยทำเป็นประตูหลอก กำแพงแก้วและซุ้มประตู จากการสำรวจโดยโครงการสำรวจและขึ้นทะเบียนโบราณสถานเร่งด่วนกองโบราณคดี เมื่อ พ.ศ. 2528 พบว่ากำแพงแก้วสร้างด้วยหินทรายเหลือให้เห็นเพียงบางส่วนเท่านั้น ซุ้มประตูอยู่ทางด้านทิศตะวันออก ทำเป็นปีกออกไปทั้งสองข้าง ทางด้านเหนือและใต้อยู่ในสภาพพังทลาย ให้เห็นเพียงซุ้มประตูทางด้านทิศเหนือ ซึ่งมีการเจาะช่องหน้าต่างที่ปีกด้วย และสระน้ำ มีรองรอยของสระน้ำรูปยาวล้อมรอบศาสนสถานไว้ภายใน ปัจจุบันบางส่วนถูกเปลี่ยนสภาพเป็นที่นา

สถานการณ์สิ่งแวดล้อม

๑. สภาพปัจจุบัน

    สภาพปัจจุบันปราสาทหินนาแคพังทลายมาจึงไม่สามารถศึกษาร่องรอยต่าง ๆ อย่างชัดเจนได้และบริเวณรอบๆปราสาทได้กลายเป็นที่นาของคนในชุมชน

  

๒. การเปลี่ยนแปลง

    ในปัจจุบันปราสาทหินนาแคได้ขึ้นทะเบียนเป็นของกรมศิลปากรแล้ว ปราสาทหินนาแคจึงอยู่ในความดูแลของกรมศิลปากร จึงไม่มีอะไรเปลี่ยนแปลงมากนัก ปราสาทหินนาแคเป็นสถานที่ท่องเที่ยว บริเวณรอบ ๆ ปราสาทหินนาแคได้เปลี่ยนเป็นที่นาและบริเวณก่อนเข้าไปปราสาทมีการขุดทำเป็นทางผ่านน้ำเพื่อใช้ในการทำนาในบริเวณรอบ ๆ ปราสาท

๓. ปัจจัยการเปลี่ยนแปลง

๑) เนื่องจากคนในพื้นที่มีอาชีพทำนาจึงทำให้คนบริเวณนั้นขุดทำเป็นทางผ่านน้ำเพื่อใช้ในการทำนา

๒) ปราสาทหินนาแคมีสภาพถูกทิ้งร้างและทรุดโทรมลงอย่างมาก อีกทั้งไม่ได้รับการบูรณะและการดูแลรักษา

บทสรุป

    ปราสาทหินนาแค เป็นโบราณสถานในศาสนาฮินดูก่อด้วยหินทรายและศิลาแลง ประกอบด้วยปราสาท ๓หลัง หันหน้าไปทางทิศตะวันออก มีบรรณลัย ๑หลัง ตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ ทั้งหมดล้อมรอบด้วยกำแพงก่อด้วยหินทราย มีประตูซุ้มทางเข้าด้านทิศตะวันออกและทิศตะวันตก ซึ่งสันนิฐานว่าน่าจะสร้างขึ้นในราวพุทธศตวรรษที่ ๑๖-๑๗ ซึ่งในปัจจุบันนี้ปราสาทหินนาแคพังทลายมาจึงไม่สามารถศึกษาร่องรอยต่างๆอย่างชัดเจนได้และบริเวณรอบ ๆ ปราสาทได้กลายเป็นที่นาของคนในชุมชนและบริเวณก่อนเข้าไปปราสาทมีการขุดทำเป็นทางผ่านน้ำเพื่อใช้ในการทำนาในบริเวณรอบ ๆ ปราสาท ซึ่งชาวบ้านไม่ได้ให้ความสำคัญ เพราะพื้นที่บริเวณนั้นไม่สามารถเข้าไปทำมาหากินได้ เพราะเป็นพื้นที่ของกรมศิลปากร

แก้ไขเมื่อ

2023-09-11