โบราณสถานเมืองเพนียด

ละติจูด 12.5859815 , ลองจิจูด 102.1444936

พิกัด

ตำบลคลองนารายณ์ อำเภออำเภอเมืองจันทบุรี จังหวัดจันทบุรี รหัสไปรษณีย์ 22000

ประเภทแหล่งศิลปกรรมฯ

อนุสาวรีย์ อนุสรณ์สถาน สถาน หลักเมือง

ความสำคัญ/ลักษณะ

เมืองเพนียด เป็นเมืองเก่าแก่ และเป็นร่องรอยทางประวัติศาสตร์ของจันทบุรี ที่มีความเป็นมานานกว่า 1,300 ปี เป็นสถานที่เหมาะกับการเที่ยวชมด้านประวัติศาสตร์ และศิลปะวัฒนธรรม และยังมีพิพิธภัณฑ์ที่อยู่ในบริเวณวัดทองทั่ว ที่มีชิ้นส่วนของทับหลังที่เก่าแก่ที่สุด โบราณสถานเมืองเพนียด สามารถแวะได้สะดวก อยู่ห่างจากตัวเมืองแค่ 5 กิโลเมตร และอยู่ไม่ไกลจากน้ำตกคลองนารายณ์ และน้ำตกพลิ้ว โบราณสถานเมืองเพนียด ตั้งอยู่บริเวณเชิงเขาสระบาป หมู่ 4 ตำบลคลองนารายณ์ อำเภอเมือง จังหวัดจันทบุรี ติดกับวัดทองทั่ว และอยู่ในเส้นทางเดียวกับทางไปน้ำตกพลิ้ว ห่างจากตัวเมืองจันทบุรีเพียง 5-6 กิโลเมตร เมืองโบราณเพนียด หรือที่บางคนเรียกว่าเมืองกาไว หรือเมืองพระนางกาไว เป็นเมืองโบราณของจันทบุรีที่เคยมีความเจริญรุ่งเรืองอยู่ในช่วงกว่า1000 ปีก่อน จากหลักฐานต่าง ๆ สันนิษฐานว่า เป็นเมืองที่มีมาตั้งแต่สมัยอาณาจักรขอมโบราณ ประมาณพุทธศตวรรษที่ 12 ในช่วงที่ดินแดนแถบจันทบุรีได้รับอิทธิพลจากขอม จนถึงช่วงพุทธศตวรรษที่ 18 (ประมาณปี พ.ศ. 1763) เมื่ออาณาจักรเขมรล่มสลายลง จึงมีการเปลี่ยนแปลงตัวเมือง จากบริเวณเมืองเพนียดเดิม ย้ายเมืองไปตั้งใหม่ไปที่บ้านหัววัง ตำบลพุงทะลาย (ปัจจุบันคือตำบลจันทนิมิต) ทางฝั่งตะวันออกของแม่น้ำจันทบุรี และมีการขนย้ายศิลาแลงบางส่วนออกไป ทำให้เมืองเพนียดได้ถูกทิ้งร้าง ต่อมากรมศิลปากรได้ขึ้นทะเบียนโบราณสถานไว้เมื่อวันที่ 8 มีนาคม พ.ศ. 2478 ปัจจุบันเหลือให้เห็นเพียงลักษณะของแนวกำแพงศิลาแลง คันดิน และบาราย ส่วนตัวปราสาทหินได้หายไปจนไม่เห็น พื้นที่บางส่วนของเมืองเพนียด ถูกชาวบ้านจับจอง ปลูกสร้างบ้านเรือน และกลายเป็นพื้นที่ทำกิน ทำนา และเป็นสวนผลไม้ ครอบพื้นที่โบราณสถาน ส่วนโบราณวัตถุที่ค้นพบที่เมืองเพนียด ได้ถูกนำไปเก็บไว้ที่พิพิธภัณฑ์วัดทองทั่ว และพิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติ กรุงเทพฯ เมืองโบราณเพนียด อยู่บริเวณที่ราบฝั่งตะวันตกของเชิงเขาสระบาป เป็นบริเวณที่มีลำคลองจากลำน้ำคลองนารายณ์ และคลองสระบาปไหลผ่าน จึงเป็นพื้นที่เหมาะกับการเพาะปลูก และเหมาะกับการตั้งชุมชนในสมัยนั้น จากภาพถ่ายทางอากาศ และร่องรอยทางประวัติศาสตร์ พบว่าเมืองเพนียด มีแผนผังเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า ขนาดกว้าง 1 กิโลเมตร ยาว 2 กิโลเมตร มีเค้าโครงถนนโบราณ แนวกำแพงโบราณ และคูน้ำโดยรอบ ซึ่งเกือบทั้งหมดแทบไม่เหลือให้เห็นแล้ว แนวกำแพงทางเหนือถูกถนนสุขุมวิทตัดผ่านในแนวเฉียง แนวคันดินทางด้านทิศใต้ของเมือง พอเหลือให้เห็นอยู่บ้าง มีความสูงประมาณ 3 เมตร ยาว 50 เมตร และเหลือแนวกำแพงศิลาแลง ขนาดกว้าง 16 เมตร ยาว 26 เมตร สูง 3 เมตร มีลักษณะเหมือนสระน้ำรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า ซึ่งสันนิษฐานว่าเป็นส่วนของบาราย ที่เป็นที่กักเก็บน้ำ โดยทั่วไปมักจะอยู่ใกล้ตัวปราสาทหิน สำหรับใช้ในการประกอบพิธีกรรมทางศาสนา ทิศตะวันออก ส่วนใหญ่ถูกขุดยกร่องทำเป็นสวนผลไม้ของชาวบ้าน ทิศตะวันตก เป็นที่ลุ่มค่อนข้างต่ำมาก ส่วนใหญ่เป็นพื้นที่ทำนา

สถานการณ์สิ่งแวดล้อม

-

แก้ไขเมื่อ

2020-12-03