ศาลพระกาฬ

ละติจูด 14.8022799861 , ลองจิจูด 100.615049989

พิกัด

ตำบลทะเลชุบศร อำเภออำเภอเมืองลพบุรี จังหวัดลพบุรี รหัสไปรษณีย์ 15000

ประเภทแหล่งศิลปกรรมฯ

วัด วัดร้าง ศาสนสถาน

ความสำคัญ/ลักษณะ

ศาลพระกาฬ ศาลเจ้าพ่อพระกาฬ หรือเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า ศาลสูง ตั้งอยู่บนฝั่งขวาของแม่น้ำลพบุรี บริเวณที่ราบย่านใจกลางเมืองเก่าลพบุรี ในเขตพื้นที่ตำบลทะเลชุบศร อำเภอเมืองลพบุรี โดยอยู่ทางทิศตะวันออกของทางรถไฟสายเหนือ (กรุงเทพ - เชียงใหม่) ตรงข้ามกับพระปรางค์สามยอด ทางทิศเหนือใกล้กับโรงเรียนพิบูลวิทยาลัยทิศใต้ใกล้วัดนครโกษา ทิศตะวันออกติดถนนนารายณ์มหาราช ทิศตะวันตกติดกับทางรถไฟและถนนวิชาเยนทร์ ศาลพระกาฬ สร้างด้วยศิลาแลงเรียงซ้อนกันเป็นฐานสูง แต่ก่อนเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า "ศาลสูง" ทับหลัง ซึ่งทำด้วยศิลาทรายสลักเป็นรูปพระนารายณ์บรรทมสินธุ์ สร้างขึ้นราวพุทธศตวรรษที่ 16 สมัยขอมเรืองอำนาจ วางอยู่ติดฝาผนังวิหารหลังเล็กชั้นบน ณ ที่นี้ได้พบหลักศิลาจารึกแปดเหลี่ยมจารึกอักษรมอญโบราณ พ.ศ. 2494 โดยสร้างทับบนรากฐานเดิมที่สร้างไว้ในรัชสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช ภายในวิหารประดิษฐานพระนารายณ์ประทับยืน ซึ่งเดิมพระกร และพระเศียร หายไป แต่ต่อมามีผู้นำพระเศียร ของพระสมัยอู่ทอง และพระกรมาต่อ ตามตำนานกล่าวว่า ที่พระกรหายไปทั้งหมดเพราะ พระกาฬไปรับลูกระเบิด พระกรจึงขาดหายไปหมด ในบริเวณรอบศาลพระกาฬมีลิงประมาณ 300 ตัว เป็นสัญลักษณ์ของจังหวัดลพบุรี บริเวณนี้มีต้นกร่างขนาดใหญ่ (แต่ปัจจุบันมีไม่มาก มีแต่ต้นมะขามเทศ) เป็นที่อาศัยของลิง เมื่อมีคนนำอาหารและผลไม้มาไหว้ที่ศาลพระกาฬ ลิงก็จะเข้ามากิน ทำใหผู้คนที่เข้ามาสักการะส่วนใหญ่ได้ชมความน่ารักของลิงไปพร้อมๆกับการมากราบไหว้ศาลด้วยโบราณสถานศาลพระกาฬ ศาลเจ้าพ่อพระกาฬ หรือศาลสูงนั้น ประกอบด้วย 2 ส่วนสำคัญ คือฐานพระปรางค์ ซึ่งเคยเป็นส่วนหนึ่งของเทวสถานในศาสนาพราหมณ์ที่สร้างขึ้นภายใต้อิทธิพลขอมสมัยวัฒนธรรมลพบุรี กำหนดอายุได้ราวพุทธศตวรรษที่ 16 ลงมา ส่วนที่ 2 คือ ศาลเจ้าพ่อพระกาฬ ซึ่งตั้งอยู่ด้านหน้าฐานพระปรางค์ศิลาแลง ศาลหลังนี้ถูกสร้างทับบนซากอาคารเก่าตั้งแต่ในสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช นอกจากนั้นภายในโบราณสถานแห่งนี้ ยังพบทับหลังนารายณ์บรรทมสินธุ์ ที่สามารถกำหนดอายุได้ราวพุทธศตวรรษที่ 17ศาลพระกาฬในปัจจุบันได้รับการประกาศขึ้นทะเบียนโบราณสถานลงในราชกิจจานุเบกษา เล่มที่ 53 หน้า 904 วันที่ 2 สิงหาคม พ.ศ.2479 และได้รับการประกาศกำหนดเขตที่ดิน จำนวน 2 ไร่ 1 งาน 8 ตารางวา ลงในราชกิจจานุเบกษา เล่มที่ 119 ตอนพิเศษ 119 ง วันที่ 4 ธันวาคม พ.ศ.2545 สิ่งที่ขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถานคือ ฐานปรางค์องค์ใหญ่ รูปพระนารายณ์ศิลา รูปพระนารายณ์บรรทมสินธุ์ และตัวศาลพระนารายณ์

สถานการณ์สิ่งแวดล้อม

บริเวณรอบศาลพระกาฬจะมีต้นมะขามเทศต้นใหญ่อยู่หลายต้น เป็นที่ปีนป่ายของลิงลพบุรี จากการลงพื้นที่สำรวจพบว่ามะขามเทศต้นใหญ่บริเวณด้านหน้าศาลมีการตัดโค่นลง เนื่องจากภายในเป็นโพรง เจ้าหน้าที่เกรงว่าจะก่อให้เกิดอันตรายแก่ผู้มาสักการะเจ้าพ่อพระกาฬ นอกจากนี้สำนักศิลปากรที่ 4 ยังได้ทำการปรับภูมิทัศน์โดยรอบศาล ซึ่งระหว่างทำการปรับพื้นด้านซ้ายของตัวศาลมีการขุดพบฐานของสิ่งปลูกสร้างคล้ายจักรราศี ซึ่งจะได้มีการศึกษาค้นคว้าต่อไปว่าเป็นฐานของอะไร

แก้ไขเมื่อ

2021-03-24