วัดภูเขาดิน

ละติจูด 16.4135269 , ลองจิจูด 101.1516161

พิกัด

ตำบลในเมือง ตำบลในเมือง อำเภออำเภอเมืองเพชรบูรณ์ จังหวัดเพชรบูรณ์ รหัสไปรษณีย์ 17000

ประเภทแหล่งศิลปกรรมฯ

วัด วัดร้าง ศาสนสถาน

ความสำคัญ/ลักษณะ

     วัดภูเขาดิน แต่เดิมมีชื่อว่า "วัดคลองศาลา " จากคำบอกเล่าของคนรุ่นเก่าเล่าว่า ที่บริเวณหน้าโบสถ์ของวัดแห่งนี้มีต้นโพธิ์และมีศาลาริมน้ำที่ใช้เป็นท่าน้ำสำหรับผู้คนที่เดินทางสัญจรไป - มา ยังเมืองเพชรบูรณ์ จึงเป็นที่มาของชื่อวัดคลองศาลา ตามชื่อหมู่บ้านคลองศาลา ซึ่งตั้งอยู่บ้านคลองศาลา ถนนพระพุทธบาท ตำบลในเมือง อำเภอเมือง จังหวัดเพชรบูรณ์ แต่เดิมบ้านคลองศาลาเป็นบริเวณชุมชนเก่า ตั้งอยู่ด้านทิศใต้ของเมืองเพชรบูรณ์ โดยมีพื้นที่ตั้งแต่วัดภูเขาดินทอดยาวไปตามถนนพระพุทธบาท ในเขตเทศบาลเมืองเพชรบูรณ์ไปจนถึงเขตหมู่ ๑๓ และหมู่ 6 ของตำบลสะเดียง ดังนั้นบ้านคลองศาลาจึงเปรียบเสมือนประตูเข้าเมืองเพชรบูรณ์ เนื่องจากเส้นทางดั้งเดิมที่มาจากทางอำเภอวิเชียรบุรีและอำเภอตะพานหินจะต้องเดินทางผ่านมาทางบ้านนายม คลองขุด ชอนไพร แล้วจึงผ่านบ้านคลองศาลา และวัดคลองศาลา เพื่อเข้าสู่ตัวเมืองเพชรบูรณ์ สมัยก่อนการสัญจรไป - มาในเมืองเพชรบูรณ์นิยมสัญจรทางน้ำโดยใช้เรือเป็นหลัก เพราะสะดวกและรวดเร็วกว่าทางถนน ชาวบ้านทางตอนใต้ของเมืองเพชรบูรณ์ เมื่อจะเดินทางเข้าเมือง หรือนักเรียนจะเดินทางเข้าไปเรียนหนังสือที่วัดภูเขาดิน และวัดมหาธาตุ ก็จะพายเรือมาตามลำคลองศาลา และเมื่อถึงฝั่งก่อนเข้าเมืองก็จะขึ้นที่ศาลาท่าน้ำที่อยู่หลังวัดภูเขาดิน ซึ่งเป็นศาลาให้คนเดินทางจอดเรือพักเตรียมความเรียบร้อยก่อนเข้าเมืองและเป็นจุดนัดพบกันอีกครั้งเพื่อจะลงเรือกลับบ้านตามลำคลองดังกล่าว

     วัดคลองศาลา สร้างขึ้นเป็นวัดประมาณ ปี พ.ศ.๒๔๓๐ โดยหลวงพ่อขอม ซึ่งเป็นพระเขมรได้นำชาวบ้านจัดสร้างวัดขึ้น แต่เดิมพื้นที่บริเวณวัดเป็นป่าพงอยู่ติดต่อกับบ้านคลองศาลาจึงเรียกว่า "วัดคลองศาลา" ต่อมาได้มีเจ้าอาวาสประจำวัดชื่อ "หลวงพ่อทั้ง" ซึ่งเป็นที่เคารพศรัทธาของพุทธศาสนิกชนเป็นอย่างมากหลวงพ่อทั้งได้สร้างพระประธานและพระอุโบสถขึ้นเพื่อใช้ประกอบพิธีกรรมทางศาสนา และในสมัยของพระอาจารย์คูณ เจ้าอาวาสรูปที่ ๓ ได้ชักชวนให้พุทธศาสนิกชนร่วมกันสร้างมณฑปเพื่อเป็นที่ประดิษฐานรอยพระพุทธบาทจำลอง จากนั้นพระอาจารย์คูณจึงได้เปลี่ยนนาม วัดใหม่เป็น "วัดภูเขาดิน" และได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมาในราว ปี พ.ศ.๒๔๔๐

องค์ประกอบสำคัญของแหล่งมรดก

1. โบสถ์ไม้โบราณ

     โบสถ์โบราณ สร้างด้วยไม้กึ่งปูน กว้าง ๓.๕๐ เมตร ยาว ๑๗ เมตร ฝาผนังก่ออิฐแดงต่อด้วยไม้ หลังคามุงสังกะสีแบบโบราณ มีใบเสมาทำด้วยหินอยู่รอบ ๆ
มีพระประธานองค์ใหญ่ศิลปะอยุธยาฝีมือช่างพื้นบ้าน โบสถ์หลังนี้เป็นหลังเดิมที่สร้างไว้อยู่ด้านหน้าวัด หันหน้าไปยังริมน้ำ หมู่บ้านคลองศาลา ต่อมาการสัญจรของผู้คนเปลี่ยนมาใช้ถนนแทน วัดภูเขาดิน จึงเปลี่ยนทางเข้าวัดใหม่หันหน้ามาทางถนนพระพุทธบาท โบสถ์วัดภูเขาดิน นับเป็นโบราณสถานเก่าแก่ที่ทรงคุณค่าอยู่คู่กับเมืองเพชรบูรณ์มายาวนานนับร้อยปี ซึ่งปัจจุบันเทศบาลเมืองเพชรบูรณ์มีนโยบายที่จะอนุรักษ์ และบูรณะให้เป็นแหล่งเรียนรู้ทางประวัติศาสตร์ของจังหวัดเพชรบูรณ์ต่อไป และอาจกลายเป็นแหล่งท่องเที่ยวทางประวัติศาสตร์อีกแห่งหนึ่งของเมืองเพชรบูรณ์

 

 

2. ใบเสมาหิน

     ตั้งอยู่บริเวณรอบ ๆ โบสถ์โบราณวัดภูเขาดิน และยังคงปรากฏให้เห็นเป็นหลักฐานในปัจจุบัน

 

 

 

 

 

 

 

3. รอยพระพุทธบาท

     รอยพระพุทธบาท วัดภูเขาดิน ซึ่งในอดีตชาวบ้านได้ร่วมกันขนดินมากองรวมกันจนพูนขึ้นเป็นเนินสูง
และได้อัญเชิญรอยพระพุทธบาทมาประดิษฐานไว้บนเนินดินดังกล่าว และต่อมาได้มีการสร้างโบสถ์ครอบไว้รอยพระพุทธบาทของวัดภูเขาดิน มีลักษณะพิเศษคือ มีรอยพระบาท ๔ รอยประทับซ้อนกันอยู่ ซึ่งไม่เหมือนรอยพระพุทธบาทของที่อื่น ๆ ที่มีเพียงรอยประทับพระบาทเพียงรอยเดียว โดยรอยพระบาททั้ง ๔ รอยประทับนั้นมีความหมาย ถึง รอยประทับของพระพุทธเจ้าทั้ง ๔ พระองค์ที่ได้มาประสูติกาลบนโลกนี้ เมื่อโปรดสัตว์ทั้งหลายแล้วจึงได้มาประทับรอยพระบาทไว้

 

 

ความหมายของรอยพระพุทธบาท

รอยประทับองค์แรก                 คือ  พระกกุสันโธ

รอยประทับองค์ที่สอง               คือ  พระโกนาคะมาโน

รอยประทับองค์ที่สาม               คือ  พระกะชาโปร

รอยประทับองค์ที่สี่                  คือ พระพุทธเจ้าองค์ปัจจุบัน

 

     ส่วนรอยประทับองค์ที่ห้านั้น เชื่อกันว่า เป็นรอยประทับของพระศรียาน แต่ยังไม่ประสูติขึ้นมาบนโลกใบนี้ จึงยังไม่มี รอยพระพุทธบาทที่ห้า ต่อมาเมื่อปี พ.ศ.๒๔๖๘ พระครูเพชรบูรณ์คณาวสัย (หลวงพ่อคูณ) ได้สร้างรอยพระพุทธบาทจำลองขึ้นโดยหล่อด้วยทองเหลือง เพื่อให้พุทธศาสนิกชนได้นมัสการในงานเทศกาลกลาง เดือน ๓ ซึ่งเป็นงานประจำปีของวัดภูเขาดิน และปัจจุบันประดิษฐานอยู่ภายในมณฑป เมื่อถึงงานเทศกาลกลางเดือน ๓ ของทุกปีทางวัดภูเขาดินจะเปิดโอกาสให้พุทธศาสนิกชนเข้านมัสการ ในงานปิดทองรอยพระพุทธบาทเป็นประจำทุกปี

 

4. พระพุทธรูปสำเร็จ

     พระประธานในโบสถ์โบราณของวัดภูเขาดิน
มีนามว่า "พระพุทธสำเร็จ" เป็นประพุทธรูปปูนปั้นศิลปะพื้นบ้านเพชรบูรณ์ สันนิษฐานว่า สร้างในราวสมัยกรุงธนบุรี ปางมารวิชัย หรือปางสะดุ้งมาร ลักษณะพระพุทธรูปอยู่ในพระอริยาบถประทับนั่งสมาธิ พระหัตถ์ซ้ายหงายวางบนพระเพลา (ตัก) พระหัตถ์ขวาคว่ำลงวางอยู่บนพระชานุ (เข่า) พระพุทธรูปสำเร็จ พระประธานในอุโบสถ์โบราณมีขนาดหน้าตักกว้าง ๓.๖๐ เมตร ความสูงวัดจากทับเกษตรถึงยอดเกตุสูง ๕.๙๐ เมตร สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นในสมัยหลวงพ่อทั้ง จากคำบอกเล่าของชาวบ้านคลองศาลาที่เล่าต่อ ๆ กันมาว่าช่างปั้นองค์พระประธาน ชื่อแสน มาจากเมืองเหนือเป็นช่างชาวพื้นบ้าน

 

ตำนาน ความเชื่อ และความศักดิ์สิทธิ์

     จากคำเล่าลือของชาวบ้านที่เล่าต่อ ๆ กันมาถึงความศักดิ์สิทธิ์ของ "พระพุทธรูปสำเร็จ" ภายในโบสถ์หลังเก่านั้น ชาวบ้านมักจะมาขอพรกับองค์พระประธาน “พระพุทธรูปสำเร็จ" หลังจากนั้นก็จะประสบผลสำเร็จตามที่ขอพรไว้ บางรายมากราบไหว้บนบานศาลกล่าวไว้ก็สำเร็จดั่งความปรารถนา หลังจากนั้นก็นำสิ่งของมากราบไหว้แก้บน ทำให้ชาวบ้านทั้งหลายต่างก็มีความเชื่อและศรัทธาในความศักดิ์สิทธิ์ขององค์พระ ดังชื่อขององค์พระประธาน “พระพุทธรูปสำเร็จ” ซึ่งปัจจุบันก็ยังคงมีชาวบ้านและพุทธศาสนิกชนจากจังหวัดอื่น ๆ มากราบไหว้สักการะบูชาเพื่อความเป็นสิริมงคลในชีวิต

สถานการณ์สิ่งแวดล้อม

วัดภูเขาดินเป็นสถานที่สำคัญของชาวจังหวัดเพชรบูรณ์ โบราณสถานภายในวัดมีความสมบูรณ์ และยังถูกผลักดันให้เป็นสถานที่ท่องเที่ยวของจังหวัด มีการจัดงานประจำปีเพื่อดังดูดนักท่องเที่ยว

แก้ไขเมื่อ

2024-08-26